روشن کردن شمع حنوکا هم در میان بخش های دینی و هم در میان بخش های غیر دینی جامعه اسرائیلی رواج یافته است. اگرچه زمان حنوکا نزدیک انقلاب زمستانی قرار دارد اما در مجموع تلاش چندانی برای پیوند زدن این جشن نور با مضامین نور و تاریکی مشهود در طبیعت صورت نگرفته است.

پایگاه صهیون‌پژوهی خیبر، حنوکا به زبان عبری به معنای افتتاح یا گشایش است و نام جشنی است که یهودیان به مناسبت بازگشایی بیت همیقداش (بیت المقدس) و آزادی اورشلیم از تصرف یونانی ها (در سال ۱۶۴ ق. م) برگزار می‌کنند.

حنوکا تقریبا دو ماه پس از پایان عید سوکوت، در روز ۲۵ ماه عبری کیسلو، جشن هشت روزه حنوکا آغاز می‌گردد. در این هشت روز در منورا (شمعدان) مخصوص شمع روشن می‌کنند تا معجزه جشن حنوکا یادآوری شود.

بنابراین حنوکا جشنی یهودی است که در آن شمع روشن می‌کنند. این جشن ریشه‌ای غیر کتابی دارد و یادآور داستان معجزه‌ای است که مربوط می‌شود به پیروزی مکابیان بر حاکمان سلوکی فلسطین در حدود سال ۱۶۵ ق م.

مطابق آنچه در تلمود آمده است وقتی که حشمونائیم (یا همان مکابیان) خواستند پس از مدت‌ها دوباره معبد را بازگشایی کنند فقط توانستند به ظرف کوچکی از روغن که هنوز مهر کاهن اعظم را بر خود داشت و در نتیجه از ناپاکی به دور مانده بود، دست یابند. این مقدار اندک روغن حداکثر بیش از یک روز نمی‌توانست دوام داشته باشد اما در عمل برای مدت هشت روز در حال سوختن بود و در نتیجه این امکان را فراهم آورد تا روغن پاک جدیدی تهیه شود.
در سال بعد از این رویداد این روزها را روزهای عید اعلام کردند. در کتاب‌های اول و دوم مکابیان که در آنها یا این جشن فقط یادبود تقدیس دوباره معبد است و یا مطابق الگوی جشن‌های هشت روزه دوران سلیمان برای پایان گرفتن ساختمان معبد انجام می‌گیرد.

روایت تقریبا متفاوتی از این داستان ارائه شده است. گزارشی که در کتاب‌های مکابیان آمده است همچنین هشت روز این عید را با هشت روز سوکوت که در آن سربازان مکابی قادر به جشن گرفتن نبودند، پیوند می‌دهد.

در یکی از منابع میدراشی تاریخ زمانی جشن حنوکا با برپایی خیمه عهد به دست موسی در بیابان ربط داده شده است. برپایی خیمه عهد می‌بایست در ۲۵ کیسلو رخ می‌داد اما به تأخیر افتاده بود. مشیت الهی چنین قرار گرفت که حشمونائیان معبد را در این تاریخ بازگشایی کنند.

یهودیت سنتی دیدگاه تلمود را درباره منشأ و معنای حنوکا پذیرفته است و مبنای رسم روشن کردن شمع به مدت هشت روز در این عید نیز همین دیدگاه است، اما به نظر نمی‌رسد از مضامین اصلی عل هنیسیم که دعای ویژه حنوکا است و در آخر کتاب نماز آورده می‌شود، باشد.

در این دعا فقط پیروزی، بازگشایی و تقدیس دوباره معبد و ضرورت شکرگزاری خدا، به عنوان مضامین اصلی حنوکا، مطرحند.

علت جشن

اگر از زبانی که در نماز یهودی به کار گرفته شده است کمک بگیریم باید گفت چیزی که به خاطر آن جشن گرفته می شود پیروزی نظامی مکابیان و یا حتی بازگشایی دوباره معبد نیست. بلکه علت جشن معجزه‌ای به دست خدا است که باعث شد چنان ظرف روغن کوچکی برای مدتی طولانی روشن بماند و در نتیجه مسلم شود که این واقعه از ارزشی دینی برخوردار است.

منبع: دائره المعارف طهور

لینک کوتاه: http://khbn.ir/bi6WR