پیروان کابالا تحت‌تأثیر مسیح‌گرایی زوهر در صفد گرد آمدند. در این زمان علاقه فراوانی به تفسیر زوهر و بحث در مورد محتوای عقیدتی آن به وجود آمد. صفد، حدود چهل سال پس از مهاجرت یهودیان از اسپانیا، به طور خاص محفل پیروان کابالا گشت.

پایگاه صهیون‌پژوهی خیبر، اخراج یهودیان از اسپانیا و پرتغال به‌ترتیب در سال‌های ۱۴۹۲ و ۱۹۹۷م. باعث مهاجرت پیروان کابالا، به شمال آفریقا، ایتالیا و مشرق شد. انتشار کابالا در این مناطق، پس از قرن پانزدهم گسترش چشم‌گیری داشت. در این قرن کابالای گرونایی به محوریت زوهر بیش از پیش در اجتماعات جدید که به واسطه یهودیان اخراج شده تأسیس شده بود، اثر گذاشت و به‌عنوان عامل روحانی مهمی در زندگی آنان تا اواسط قرن شانزدهم گسترش یافت. محصول ادبی نخستین نسل بعد از مهاجرت، قابل توجه است. این نسل از پیروان کابالا، علاقه‌مند به حفظ سنت‌های رمزی و وارث کابالای اسپانیا بودند؛ از این رو ماهیت تألیفات آن‌ها سعی و تلاشی بود برای ایجاد طرح‌های تفکری جامع که در آن تمام زنجیره عرفانی و کیهانی وجود، توصیف می‌شد. این امر بر عهده برخی از پیروان کابالای اسپانیا قرار گرفت؛ افرادی که به صورت اصولی سنت‌های رمزی قدیمی‌تر را سازماندهی کردند. هم‌چنین برخی از پیروان کابالا در ایتالیا مانند یوحنان آلمانو¹ در پی آن بودند تا بین فلسفه، جادو و کابالا پیوند ایجاد کنند. پس از مهاجرت یهودیان، جریان روبه‌رشد کابالا به فلسطین رسید. رنسانس صفد در قرن شانزدهم دوره‌ای از شور عرفانی و روشن‌فکری بود که اخراج از اسپانیا و دیگر مصیبت‌های اواخر آن قرن، این شور را تقویت می‌کرد. در ۲۵ سال اول قرن شانزدهم، صفد شهری دور افتاده بر بالای تپه جلیل²  بود که بیش از ۱۲۰۰ شهروند نداشت. با وجود این در ۲۵ سال آخر همین قرن، صفد محل زندگی ۱۸۰۰۰ یهودی شد.

مسیح‌گرایی در مکتب کابالا

پیروان کابالا تحت‌تأثیر مسیح‌گرایی زوهر در صفد گرد آمدند. در این زمان علاقه فراوانی به تفسیر زوهر و بحث در مورد محتوای عقیدتی آن به وجود آمد. صفد، حدود چهل سال پس از مهاجرت یهودیان از اسپانیا، به طور خاص محفل پیروان کابالا گشت. بدون تردید تا زمان اخراج یهودیان از اسپانیا آثار تألیف شده در این حوزه بسیار بوده است؛ اما اغلب آن‌ها به کار نظام‌مند کردن و ترویج زوهر و یا گسترش نظریه‌پردازی‌هایی که پیش‌تر در قرن سیزدهم به وجود آمده بودند، پرداختند ولی پس از تبعید مباحث مربوط به انتظار مسیحا شدت یافت.³ از آوازه شهر صفد برای مدت طولانی ادامه نیافت. در سال ۱۵۷۶م. سلطان عثمانی فرمان اخراج یک‌هزار یهودی را از صفد، به منظور جای‌گزین کردن جمعیت جدید در جزیره تازه تسخیر شده قبرس داد. هرچند بلافاصله آن فرمان لغو شد اما یهودیان زیادی شهر را ترک کردند. فراوانی جمعیت صفد، بعدها به خاطر فساد دولت‌مردان عثمانی، وقوع زلزله‌های خانمان برانداز و یورش‌های دوره‌ای اعراب محلی، روبه‌کاهش گذاشت. در قرن هفدهم، صفد مستعمره‌ای معمولی در قلمروی دور افتاده بود؛ در حالی که نظریات کابالایی که در آن‌جا به ظهور رسید، به سرعت در سرزمین‌های یهودی‌نشین گسترش یافت. پیروان کابالا در صفد تألیفاتی از خود برجای گذاشته‌اند که هر کدام در پیشرفت این مکتب سهم فراوانی داشت. از مهم‌ترین پیروان کابالا در این مکتب می‌توان به موسی کوردورو،⁴ موسی بن یعقوب قرطبی، اسحاق لوریا و شاگردانش حییم ویتال⁵ و ربی یوسف بن تابول اشاره کرد.

 پی‌نوشت:

[۱] Yohanan Alemanno

[۲] Galilee

[۳] وایدا، ۱۳۸۰، ص ۱۲۶

[۴] Moses Cordovero

[۵] Haim Vital

لینک کوتاه: http://khbn.ir/3jq