موسی ‌دلئون در اواسط قرن سیزدهم در کاستیل‌(اسپانیای‌اسلامی) به دنیا آمد. وی جوانی خویش را با تحقیق و تفحص در آثار فیلسوف بزرگ یهودی، موسی بن میمون سپری کرد. پس از مدتی به مراقبات عرفانی روی‌آورد و چندی هم جذب طریقت نوافلاطونی شد و سرانجام در تصوف یهود مستغرق گشت.

پایگاه صهیون‌پژوهی خیبر؛ موسی ‌دلئون در اواسط قرن سیزدهم در کاستیل(اسپانیای اسلامی) به دنیاآمد. وی جوانی خویش را با تحقیق و تفحص در آثار فیلسوف بزرگ یهودی، موسی بن میمون سپری کرد. پس از مدتی به مراقبات عرفانی روی‌آورد و چندی هم جذب طریقت نوافلاطونی شد و سرانجام در تصوف یهود مستغرق گشت. آثار وی در ربع آخر قرن سیزدهم، مشخص‌کننده یکی از مهم‌ترین نقاط عطف، در تحولات تصوف یهود است. او با مطالعه آرای تئوسوفیانه،(1) تنوعات گوناگونی در مضامین آن‌ها پدید آورد و سهم به‌سزایی در گسترش و نفوذ افکار گنوسی در طریقت کابالا داشت.(2) کتاب زوهر که محتوایی صوفیانه و اشراقی دارد و به زبان آرامی تصنعی نوشته شده، مهم‌ترین اثر اوست. این کتاب، بیان آموزه‌های عرفانی از زبان شمعون بن یوحای، صوفی قرن دوم است که هنگام مرگ برای شاگردانش بیان کرده بود.(3)

زوهر رساله نظام‌مندی در تصوف یهود نیست

زوهر رساله نظام‌مندی در تصوف یهود نیست. این کتاب به شکل میدراش یا شرحی وعظ گونه براسفار خمسه و دیگر بخش‌های کتاب مقدس نوشته شده است. بسیاری از جریان‌های فکری موجود در حوزه کابالا، در زوهر گردآوری شده و به حد بسیار زیادی شرح و بسط یافته است. دلئون برای شرح ادراکات عرفانی از تجلیات الوهیت(سفیروت) بی‌باکانه دست به خلق صورت‌های جنسی و انسان‌انگارانه در کتاب زوهر می‌زند که به نوبه خود در قرون وسطای کابالا بی‌سابقه بود. با این حال این اثر از سوی پیروان کابالا، به عنوان مرجعی معتبر مورد قبول واقع شد و پس از سال ۱۲۸۰م. اقتباس‌های گوناگونی از آن صورت گرفت. موسی‌دلئون سال‌های واپسین عمر خود را در آویلا گذراند و در این شهر به انتشار نسخه‌های زوهر پرداخت. او در سال ۱۳۰۵م. اسحاق بن سامویل عکایی(4) را به منزل خویش دعوت کرد تا وی را از نسخه خطی اصیل و قدیمی زوهر آگاه سازد؛ اما چندی نگذشت که موسی‌دلئون در گذشت و بیوه‌اش وجود چنین نسخه‌ای را منکر شد. نیم قرن یا بیش‌تر طول کشید تا زوهر به عنوان اثر قدیمی معتبر تصدیق شود. حتی پس از آن‌هم، پذیرش زوهر بدون اکراه نبود. اگرچه منتقدان هرگز به طور کامل مجاب نشدند و اعتبار زوهر تا قرن پانزدهم مورد تردید بود اما اسطوره آفریده شده به دست موسی‌دلئون تبدیل به واقعیتی معنوی برای بیش‌تر یهودیان با ایمان شد.

انتهای پیام/

پی‌نوشت:

1 - ] Theosophy:(حکمت الهی) به هر گونه نظام فکری که وحی الهی اساس آن است اشاره دارد و تجربه اصلی‌اش روشنی درونی ناشی از روح خداوند است. این حکمت خدا را اصل خود می انگارد و در صدد است که به تمامی جوانب عالم به شکلی که در خداست پی ببرد. مدعی است که حقایق تمامی دین ها را در بر می گیرد. این کلمه گاهی اشاره است به دانشی رمزی که در طول اعصار به شکل فلسفه ای باطنی esoteric به نام «حکمت باستانی» یا تئوسوفی منتقل شده است. می توان هرگونه نظام عرفانی واضح را با این لغت توصیف کرد. نمونه هایی از این کارکرد اطلاق در قبالا، آیین نو افلاطونی و نظام یاکوب بومه است. امروزه این اصطلاح بیشتر برای اشاره به آموزه های انجمن تئوسوفی به کار می رود.( هینلز،۱۳۸۶ ص۲۱۹)

2 - شولم، ۱۳۸۵، ص ۲۷۰

3 - هم چنان که پیش تر بیان شد، طبق بررسی های مفصل گرشوم شولم، انتساب زوهر به موسی دلئون قطعی است، اما بسیاری از کابالیست ها هم چنان مدعی هستند که این اثر متعلق به شمعون بن یوحای می باشد (شولم، ۱۳۸۵، صص ۲۲۷ و ۲۳۵).

4 - ] Isaac b. Samuel of Acre